Հարկային օրենսգրքի վերաբերյալ 120 դիտողություն․ Հրանտ Բագրատյան

ՀՀ նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանը 120 դիտողություն ունի Հարկային օրենսգրքի վերաբերյալ, որը նա համեմատեց աղբի հետ: Քիչ առաջ պատգամավորը իր բոլոր դիտողությունները տեղադրել է ֆեյսբուքյան իր էջում․ Գրությունը ներկայացնում ենք ամբողջությամբ: 1. Փոխել փաստաթղթի անվանումը՝ Օրենսգիրք հարկերի և պարտադիր վճարների մասին 2. Խմբագրել ամբողջ օրենսգիրքը՝ այն ավելի հայեցի դարձնելու և իրավաբանական ճշգրիտ ձևակերպումներ տալու նպատակով։ 3. Փաստաթուղթը ծանր է, 375 էջ, 284 հոդված։ 4. Հիմնավորումներում նշված միտքն առ այն, որ սույն օրենսգրքով տեղի է ունենում հարկային բեռի թեթևացում, ճիշտ չէ։ Դա ապացուցելու համար լավ կլինի տեղեկանք տալ։ Օրինակ հաշվեք 2015-ի բյուջեի եկամուտներն այս օրենսգրքով և կտեսնեք, թե ինչ ծավալի “թեթևացման” մասին է խոսքը։ 5. Նախագծի կիրարկման արդյունքում, անկասկած, ՓՄՁ-երի տեսակարար կշիռը կիջնի։ Բավական է միայն շրջանառության շեմի 115- մլն-ից մինչև 40 մլն իջեցումը։ Ընդհանրապես հարկման բոլոր վատացումները վերաբերում են ֆիզիկական անձանց, անհատ ձեռներեցներին ու ՓՄՁ-երին։ Խոշորի պարագայում վատացում չկա, կա թեթևացում։ Ասվում է, օրինակ, թե ի՞նչ եք կպել 5% դիվիդենտ հարկելուն։ Դա էական չէ։ Ասվում է, թե 40 մլն անհատ ձեռներեցի ճիշտ շեմն է։ Է որ այդպես 95% դարձրեք մենաշնորհի շահութահարկը։ Մանավանդ, սահմանադրությունը նման հնարավորություն տալիս է։ 6. Հոդված 2.2. Կառավարությունը և հարկային մարմինները պետք է նվազագույն հնարավորություններ ունենան հարկերի վերաբերյալ իրավական նորմատիվային ակտեր ընդունելու։ Այս հոդվածում այդ դեպքերը պետք է նշվեն, կամ էլ պետք է վկայակոչել այն հոդվածը, որտեղ թվարկած բոլոր այն դեպքերը, որոնց պարագայում Կառավարությունը կամ հարկային մարմինը նորմատիվային ակտ են ընդունում։ 7. Հոդված 3.1.1. – պարզություն և հստակություն։ Պարզ չի՝ ի՞նչ բան է օրինակ պարզությունը։ 8. Հոդված 3.1.3. – հավասարություն կոչվածը նախևառաջ վերաբերում է տարբեր ճյուղերի և ոլորտների հարկային բեռին, ինչը նախագծում բացակայում է (այս մասին պետք էր ծանոթանալ ՀԲ ԱՀԾ հախվարկման փորձին)։ 9. Հոդված 3.1.13 –‘’ օտարերկրյա ներդրումների” փոխարեն գրել ” բոլոր տեսակի ներդրումների” 10. Հոդված 4.1.2. – հանել ոչ պարտադիր վճար արտահայտությունը 11. Հոդված 4.1.27 – Ռոյալթիի սահմանումը աղավաղված է, սխալ է։ Այն վճար է ռեսուրսն օգտագործելու համար։ Ու նախևառաջ պետք է նկատի ունենալ բնական ռեսուրսները։ Իսկ ու՞ր մնաց ֆրանչայզինգը։ 12. Հոդված 4.1.36 – Սխալ սահմանում է։ 13. Հոդված 4.1.38 և 4.1.39 – սխալ սահմանումներ են։ Աշխատանքն ու ծառայությունը սահմանազատելը չի ստացվել։ 14. Հոդված 4.1.43 և 4.1.44 – անհաջող սահմանումներ են։ 15. Հոդված 6.3. – Բացառել։ Բոլոր վճարները պետք է սահմանվեն օրենսգրքով։ 16. Հոդված 7.1. և 7.2. – Ի՞նչու պետք է շրջանառության հարկի կիրառման պարագան դիտարկվի իբրև հատուկ հարկման հանգամանք։ Անընդունելի է։ 17. Հոդված 7.3. – Շրջանառության և արտոնագրային հարկերի կիրառմամբ հատուկ հարկային համակարգերի տարանջատումը ընդհանուր համակարգից կեղծ, սխալ և ոչ հեռանկարային մոտեցում է։ Ճիշտ մոտեցումը այդ հարկերով պայմանավորված խոշոր և ՓՄՁ հարկման առանձնահատկությունն է։ Նման տարբերության օբյեկտիվ առկայությունը պայմանավորված պետք է լինի մասշտաբի էֆեկտով։ 18. Հոդված 12.5. – Կազմակերպության լուծարումը պետական հաշվառումից հանելու հետ նույնացնելը ամբողջական չէ։ Ավելի կարևոր է կազմակերպության հաշվեկշռի զրոյացումը։ 19. Հոդված 13.1. – երկրորդ մասը (վճարումների բացառությունների մասով) հանել։ 20. Հոդված 14.1.1. – Բացառել հաշվեգրման մեթոդի կիրառումը օրենսգրքով սահմանված դեպքերից դուրս։ Այստեղ էլ վկայակոչել օրենսգրքի այն հոդվածները, որոնք նման հնարավորություն են նախատեսում։ Կտրուկ սահմանափակել հաշվեգրման մեթոդի կիրառումը, կանոնակարգել այն (առաջ, օրինակ, ժամանակ էր տրվում առաքումից մինչև հաշվեգրում) և ավելացնել դրամարկղային մեթոդի կիրառումը։ 21. Հոդված 15-ի 1.2 կետը (24 տողանոց մեկ նախադասություն) հայոց լեզվի տարրական կանոնները չիմանալու արդյունք է։ Ի դեպ. ամբողջ օրենսգիրքը լուրջ լեզվական խնդիրներ ունի։ 22. Հոդված 19. Կրկնակի հարկման բացառումը։ Հայաստանի Հանրապետության ռեզիդենտ կազմակերպությունների և Հայաստանի Հանրապետության ռեզիդենտ ֆիզիկական անձանց հարկման նպատակով սույն հոդվածի 1-ին մասով սահմանված կարգով հաշվարկված հարկերի գումարները նվազեցվում են սույն հոդվածի 1-ին մասով սահմանված համապատասխան հարկերի այն գումարների չափերով, որոնք այդ կազմակերպություններից և ֆիզիկական անձանցից գանձվել են օտարերկրյա պետություններում` այդ պետությունների օրենսդրությանը համապատասխան: Լավ հոդված է։ Բայց եթե կրկնակի հարկման պայմանագիր չկա? 23. Հոդված 27. Ոչ ռեզիդենտ կազմակերպության կամ ոչ ռեզիդենտ ֆիզիկական անձի մշտական հաստատությունը։ 8 էջանոց այս հոդվածում ինչ ասես չկա գրած։ 24. Հոդված 35 (գլուխ 7) – հանել 35.1.5. կետը – ի՞նչու պետք է հարկային մարմինը (հարկային հսկողություն իրականացնող պաշտոնատար անձը) զենք ու զինամթերք կրելու իրավունք ունենա։ 25. Հանել 35.1.7. կետը հարկային մարմինների կողմից այլոց տրանսպորտային միջոցներն օգտագործելու մասով 26. Հանել 35.1.11 կետը՝ առանց դատի հարկ վճարողի գույքի վրա արգելանք դնելու մասով. սա վակխանալիա է 27. Հոդված 35.1.13.գ) – հարկ վճարողի գույքի կապարակնքումը պետք է իրականացնել բացառապես օրենքով կոնկրետ նախատեսված դեպքերում ու դատարանի որոշման հիման վրա 28. Հանել 35.2. կետը այլ լիազորությունների մասով 29. Հոդված 36.1.9. – ոչ թե կառավարության կողմից սահմանած կարգով, այլ օրենքով միայն կարող են հարկ վճարողի տվյալները տրամադրվել այլոց 30. Հոդված 36.1.6. – ավելացնել՝ 36.1.13 կետը՝ այլ երկրների հետ կրկնակի հարկման պայմանագրերի առկայության դեպքում հարկ վճարողի գրավոր պահանջի դեպքում տրամադրել համապատասխան տեղեկանք (անհրաժեշտության դեպքում այն կարող է տրամադրվել անգլերեն կամ ռուսերեն լեզուներով) 31. Հանել 36.2. – հանել կետը այլ լիազորությունների մասով 32. Հոդված 55-ը 5 էջ է։ Գրված են ամենատարբեր բաներ, որոնք կարելի էր առանձին հոդվածների բաժանել Հատուկ մաս ԱԱՀ 33. Հոդված 59.1.5. Անընդունելի է հարկային շեմի փոփոխությունը մինչև 40 մլն դրամ։ Ընդհանրապես հարկային շեմի խնդիրը կարիք չկա ազգային հարցի վերածել։ Շրջանառության հարկով հարկման գումարը մոտավորապես պետք է = կամ համեմատելի լինի շահութահարկով և ԱԱՀ -ով հարկման գումարներին։ 34. Սահմանի վրա ԱԱՀ հարկման պրակտիկան շարունակվում է։ Այդ դեպքում ԱԱՀ-ը դառնում է շրջանառության հարկ։ Դրանով տնտեսվարող սուբյեկտների վրա ազգային հարկային ծանրաբեռնվածությունն աճում է։ ՀԲ-ն նման ծանրաբեռնվածության փորձ ունի։ Վ.Միրումյանը Հ.Հակոբյանի ճիշտ հարցին սխալ պատասխանեց ասելով, որ ԱՀԾ-ն 21.2% (հարկեր/ՀՆԱ)։ ՀԲ-ն նշում է հետևյալ թվերը՝ 2011՝ 38.8%, 2012՝ 38.8%, 2013՝ 35.9%, 2014` 20.1% և 2015` 19.9%։ Ընդ որում այստեղ ՀԲ հաշվում է ԱՀԾ-ն առանց ԱԱՀ-ի և եկամտահարկի։ 35. Հիմնովին խմբագրել հոդվանծ 59.2. կետը։ Շրջանառաության հարկը ոչ միայն ու ոչ այնքան ՓՄՁ-երի կամ այսպես ասած հատուկ հարկ վճարողների համար է, այլ տնտեսության ճյուղային կառուցվածքի փոփոխության, զարգացման, փոքր և խոշոր տնտեսվարողներին տարանջատելու համար։ Կառավարությունը պետք է հնրավորություն ունենա ճյուղ առ ճյուղ (հատկապես նոր և ռազմավարական ոլորտների համար) ԱԱՀ-ից ՇՀ-ի անցկացնել։ Շրջանառության հարկը ոչ առևտրային և բացառապես գյուղատնտեսական արտադրանք արտադրողների վրա տարածելը վկայում է այն մասին, որ հարկային օրենսգիրքը կազմողները չեն խորացել տնտեսական քաղաքականության ռազմավարության ուղղությամբ։ 36. Հոդված 59.2.2. “Ընդ որում, հարկային տարվա ընթացքում գործունեության բոլոր տեսակների մասով իրացման շրջանառության և այլ եկամուտների հանրագումարով 40 միլիոն դրամի շեմը գերազանցելու հիմքով ԱԱՀ վճարող համարվելու դեպքում ԱԱՀ-ն հաշվարկվում և վճարվում է ԱԱՀ -ի շեմը գերազանցող մասով”. Սա իսկական քաոս է ստեղծելու։ 37. Հոդված 59.3.1. Ինչպես կարող է անհատ ձեռնարկատերը ԱԱՀ վճարող լինել։ 38. Հոդված 59.3.(2.3.4.) Նշվում են կամավորության սկզբունքով ԱԱՀ վճարողները՝ պետականն կառավարչական մարմինները, համայնքները, ԿԲ-ը։ Սրանք պետական կառավարման և իշխանության մարմիններ են, սրանց կամավորությունը ո՞րն է։ 39. Հոդված 59.4. ենթակետը անհեթեթ է։ 40. Հոդված 59.5. ԱԱՀ վճարող չհամարվող տնտեսական սուբյեկտները, այնուամենայնիվ, տնտեսավարման նպատակով ներմուծումներ կատարելիս (սա էլ որոշում են մաքսավորները մաքսային օրենսգրքով սահմանված կարգով) ԱԱՀ-ով հարկվում են։ Ի՞նչու։ Տրամաբանության չկա։ 41. Հոդված 61.2 և 61.3. ԵՏՄ-ից ներմուծված ապրանքների դեպքում ի՞նչու է ԱԱՀ -ը հաշվարկվում նաև մուծված ակցիզային հարկի նկետմամբ։ Նույնը 62.1.2.-ով բնապահպանական գումարի մասով։ Չ՞է որ այդտեղ ավելացված արժեք չկա։ 42. Վիճելի ու քննարկման ենթակա է հոդված 61.4.-ով արտահանման վրա ԱԱՀ տարածելը։ 43. Հոդված 62-ի 19-րդ կետը, որտեղ տրված են ֆինանսական գորպծարքների համար ԱԱՀ հաշվարկման կարգը գրված է անհասկանալի, այս կամ այն ծառայության համախառն արժեքը ընդունված է իբրև ԱԱՀ հաշվարկի հիմք։ Լուրջ հիմնավորման կարիք ունեն 62.19.2 և 62.19.3. կետերը։ 62.19.6 կետով ԱԱՀ-ով հարկում ենք արժեթղթերի օտարումը։ Անընդունելի, կոռուպցիան, անտրամաբանական սխեմա։ 62.19.12 ենթակետը բանկային ոսկու օտարման մասով անհասկանալի է։ (համ էլ բանկային ոսկին ո՞րն է)։ 62.19.14 ենթակետը նույնպես անհասկանալի է. բանկի կողմից գրավրադրված տան օտարման դեպքում ԱԱՀ-ով հարկելը։ 44. Հոդված 64.2.2., 64.2.3., 64.2.4., 64.2.6., 64.2.10, 64.2.11, ենթակետերը, որոնցով կառավարության իրավունք է տրվում ԱԱՀ-ով արտոնություններ սահմանել (շրջանակ սահմանել) հակասում են սահմանադրությանը։ 64.2.17, 64.2.18, 64.2.19 կետերով ԱԱՀ-ից ազատելը սխալ է։ Ընդհանրապես սխալ է բյուջետային ծառայությունների դիմաց ԱԱՀ-ից ազատելը։ 45. Հոդված 64.2.25 – ի՞նչու են զբոսաշրջային ծառայություններն ազատվում ԱԱՀ-ից։ Նույնը 64.2.26 (թերթեր և ամսագրեր) և 64.2.27 (թանկարժեք քարեր)։ Սրանք պետք է քննարկվեն։ Նույնը շահումով խաղերը և խաղատները (64.2.31 և 64.2.30)։ 46. 64.2.46 և 64.2.47– ի՞նչու են ապահովագրական ծառայությունները և կենսաթոշակային ծ-երը ազատվում ԱԱՀ-ից։ Ակցիզային հարկ 47. Հոդված 88. Ակցիզային հարկի առաջարկված սանդղակը անհամ է, բարդ, անիրականանալի։ Օրինակ ի՞նչպես կարելի է իրականացնել կոնյակ, բրենդի և այլ սպիրտային թրմերի ակցիզավորումը 1-3, 4-5, 6-10, 16-19 և 20-ից բարձր։ Ի՞նչու նման ժամանակագրական շարք՝ 4-5 և 6-10 տարեկան։ Աշխարհում ընդհանրապես 3 կատեգորիա է։ Լավ է, որ տարան ակցիզային հարկի մեջ չի մտնում։ 48. Հոդված 88. Պետք է ավելացնել բենզինի ակցիզային հարկը, դիզվառելիքինը իջեցնել կամ ընդհանրապես չգանձել։ Միևնույն ժամանակ լուրջ քննարկման կարիք ունի դիզվառելիքի նկատմամբ ԱԱՀ սահմանելը։ Շահութահարկ 49. Հոդված 104. Սխալ է սահմանված շահութահարկի հարկման օբյեկտը։ Այն ոչ թե համախառն եկամուտն է, այլ դրա և ծախսերի (պաշտոնական նվազեցում) տարբերությունը։ 105-րդ հոդվածում սա հիշատակված է։ Այդուհանդերձ 104-րդ հոդվածի նման սահմանումը շփոթեցնում է։ 50. Օրենսգրքի 107-րդ հոդվածով շահութահարկի իմաստով կատարվում է ակտիվ և պասիվ եկամուտների տարանջատում։ Օրինակ ակտիվ է համարվում ձեշնարկատիրական եկամուտը։ 107-րդ հոդվածի 3-րդ մասով տրվում են պասիվ եկամուտների աղբյուրները. շահաբաժինները, ռոյալթիները, տոկոսները և վարձակալական վճարները։ Այնուամենայնիվ, սա օրենսգիրք է և ճիշտ կլինի տալ ակտիվ և պասիվ եկամուտների դեֆինացիաները։ 51. Բացառել 109-րդ հոդվածի 1-ին կետի վերջին պարբերությունը՝ պետությանը արտոնություն տալու մասով։ 52. Հոդված 113-ում արժի նաև նշել բարեգործությանը, պետական կազմակերպությունների և համայնքներին կատարվող նվիրատվությունները։ 53. Հոդված 114-ը անհասկանալի է շարադրված։ Գրված է “բանկ և վարկային կազմակերպություն չհամարվող” կամ “համարվող”։ Հիմա այդ “չհամարվողը” վերաբերում է վարկային կազմակերպությա՞նը, թե նաև բանկին։ Ընդհանրապես 114 հոդվածը հայերեն չէ շարահյուսական իմաստով։ 54. Նեգատիվով շարադրանքն անընդունելի է։ Այդպիսին է օրինակ 116 հոդվածի 1-ին մասը։ 55. Անհասկանալի է 117.1.1.-ի 2-րդ պարբերությունը՝ ի՞նչու։ 56. 117.1.2. – պարզապես հայերեն չէ։ 57. Հարկային օրենսգրքում պետք է խուսափել բացարձակ թվեր նշելուց։ Օրինակ, օրապահիկների մասով նվազեցումները՝ ՀՀ-ից դուրս 30 հազ. դրամ, ՀՀ-ում՝ 12 հազ. դրամ։ Հիմա գնաճ կա, փոխարժեքի տատանում կա։ Բացի այդ, ի՞նչ խաբար է 30 և 12 հազար։ Ի՞նչ է, Հայաստանն այդքան էժա՞ն է։ 58. Հոդված 121.1.3. – Ամորտիզացիոն հատկացումների գծով համակարգիչների (3), սարքավորումների (5) և ռոբոտոտեխնիկայի (3) ժամկետները երկար են, տեխնիկական առաջընթացը չխթանող։ 59. Հոդված 121.1.5. – նմանապես անընդունելի է ոչ նյութական ակտիվների ամորտիզացիան 10 տարի ժամկետով։ 60. Հոդված 125.3. – Հատուկ հարկային համակարգով աշխատող անհատ ձեռներեցներն ու նոտարները (որոնք վճարում են ՇՐՋՀԱՐԿ) պարզվում է ամսական 5000 դրամ շահութահարկ պետք է վճարեն։ Սա անընդունելի է։ 61. 125.4.2. – պասիվ եկամուտների (այդ թվում շահաբաժիններ և վարձավճարներ) գծով նույնն է՝ 10 %, բայց ի՞նչու է արտոնություն սահմանվում Համահայկական բանկի շահաբաժինների մասով (125.4.3.)։ Սա պետք է հանել, եթե անգամ այն հին արտոնություն է։ 62. Ամբողջովին հանել 127-րդ հոդվածը։ Տնտեսագիտության ու պետական կառավարման հետ կապ չունեցող “մտքեր” են։ 63. Հոդված 128.1.2. – բացառել այս ենթակետը։ Տնտեսագիտության ու պետական կառավարման հետ կապ չունեցող “մտքեր” են։ 64. Նմանապես բացառել 128.1.3. կետը։ Խեղճ ժողովրդից ցանկացած արտոնություն խլում ենք, իսկ օլիգարխների արտոնությունները հավերժացնում ենք։ 65. Բացառել 128.2.1., 128.2.2. և 128.2.3. կետերը։ 128.2.1. և 128.2.2. կետերի մեջ սխալն այնքան մեծ է , որ 40 մլրդ շրջանառության դեպքում 5 տոկոս ենք հարկում, իսկ 50-ի դեպքում՝ 2 (գոնե 50-ից 40-ը հարկեիք 5-ով)։ Սա ի՞նչ է, Լաֆերի կ)որի կիրառումն է շահութահարկի մասո՞վ։ Մի հատ ողորմելի անհատ ձեռներեցի համար ԱՀԾ-ը 38.8% է, իսկ միլիարդատերի համար՝ 2%։ Պարզապես զավեշտալի է. Հայաստանի տարածքից դուրս աշխատելու համար 2 կամ 5 տոկոս, Հայաստանում աշխատելու համար՝ 20%։ 66. Հոդված 135։ Բացառել շահութահարկի կանխավճարի ինստիտուտը։ Եկամտային հարկ 67. Անհասկանալի են 145.1.1., 145.1.2., և 146-րդ հոդվածները։ Ի՞նչի մասին է ակնարկը։ Ի՞նչու պետք է հարց առաջանա բնակարանի օտարման կամ գրավադրված անշարժ գույքի մասով։ Եթե նկատի ուեք հարկումը ապա ի սկզբանե ասեք այդ մասին։ Ուզում եք ամբողջ շինարարությունը մե՞ռնի։ Անշարժ գույքի հարկման բաժնում այս մասին անթաքույց ասվում է։ 68. Հոդված 147.1.16.ա, 147.1.16բ և 147.1.16.գ ենթակետերը։ 69. Բացառել 147.1.20, 147.1.21, 147.1.22 և 147.1.27 կետերը (մահվան գումարը կամ սպորտային մրցանակ ստանալը ի՞նչու պետք է հարկվեն)։ Խմբագրել 147.1.36, 147.1.37 և 147.1.38 կետերը։ 70. Հոդված 148-ը վերաշարադրել այնպես, որ պարզ լինի. գյուղացիական տնտեսությունները միայն հողի հարկ են վճարում։ 71. Հոդված 150-ի սանդղակը վերաշարադրել այնպես, ինչպես խոստացված է՝ շահութահարկի մեծությունը պետք է = լինի միջին եկամտահարկին, մինչդեռ վերջինս սկսվում է 23%-ից։ 72. Առաջիկայում պետք է նվազագույն աշխատավարձի մեծությունը հնարավորինս մոտ պահել միջին աշխատավարձին ստվերային տնտեսությունը կրճատելու նպատակով։ Եվ ուրեմն պետք է սկսել հարկել նվազագույն աշխատավարձը ևս։ Օրինակ, 60-հազարից հետո կարելի է այն սկսել հարկել 10%-ով ( ավելացած մասը)։ 73. Վերը նշված դիտողությունների համաձայն պետք է ամբողջովին վերաշարադրել 150-րդ հոդվածի 3,4,5,6,7,8, 9 և 10-րդ կետերը։ 74. Հարկավոր է քննարկել եկամտահարկի զեղչի գաղափարը կապված մանկական ծանր հիվանդությունների, ինչպես նաև անբուժելի հիվանդություններին դիմակայելու հետ կապված դեղորայքի ձեռք բերման ծախսերի մասով։ 75. Ինձ համար անհասկանալի էր եկամտահարկի պահը ասենք գյուղատնտեսական ձեռնարկություններում. գյուղացիական տնտեսությունը վարձել է օրեկան վճարվող բանվորներ խաղողի բերքը հավաքելու համար։ Ի՞նչպես է օրինակ լուծվում խնդիրն այս պարագայում։ Բնապահպանական հարկ 76. Հոդված 161։ Բնապահպանական հարկը կոնցեպտուալ առումով սխալ է՝ պետք է լինի բնապահպանական վճար։ 77. 162, 163 և 164 հոդվածներից բխում է, որ իրականում գործ ունենք վճարի և ոչ թե հարկի հետ։ Հարկը անվերադարձ վճար է պետության եկամուտները համալրելու նպատակով։ Բնապահպանական հարկը (իսկ ավելի ճիշտ վճարը) պայմանավորված է ոչ թե պետության եկամուտները լրացնելու, այլ բնությանը հասցված վնասը փոխհատուցելու համար։ Ի դեպ մոտավորապես նման դեֆինիցիա է բերված 161-րդ հոդվածում։ 78. Հոդված 165՝ Բնապահպանական հարկով հարկման բազան։ Որպես այդպիսին դիտարկվում է, օրինակ, Հայաստանի Հանրապետություն «Բացթողում՝ ներքին սպառման համար» մաքսային ընթացակարգով ներմուծվող` շրջակա միջավայրին վնաս պատճառող ապրանքների համար՝ այդ ապրանքների մաքսային արժեքը։ Սա նույնիսկ ծիծաղելի է (նույն հոդվածի կետ 5-ը)։ 79. Հոդված 166 նույնիսկ կարելի է քմծիծաղով ընդունել, երբ որոշվում են հարկման բազայի չափաքանակները։ Այս հոդվածն ամբողջությամբ հարկայինի օրենսգրքի հետ կապ չունի։ 80. Հոդված 167-ի աղյուսակից պարզ է դառնում, որ, իրոք, գործ ունենք վճարի հետ։ 81. Նույնը 168, 169 հոդվածների հետ կապված։ Իմիջիայլոց ամեն մի տոննա արտանետման համար լավ էլ քերում ենք։ Այդ թվում մեքենաների համար ըստ շարժիչի հզորության։ 82. Նույնը նաև մենք տեսնում ենք 170 և 171 հոդվածներում (մեկը թափոնները պահելու, մյուսը թափոնների տեսակով պայմանավորված)։ 83. Հոդված 172-ը տալիս է բնապահպանական հարկից ազատվելու արտոնությունները։ Ազատվում են, օրինակ, դիվանագիտական մեքենաները։ Ի՞նչու։ Սա հո ԱԱՀ չի կամ շահութահարկ։ Օդն աղտոտում է չ՞է։ 84. Հոդված 178-ը պետք է քննարկել։ Այստեղ վարվող քաղաքականությունը չպետք է ավելի խիստ լինի, քան հարևան մրցակից երկրներում է։ Սրա հետ կապված պետք է պարզաբանել նաև ԵՏՄ հարցը։ 85. Բնապահպանական հարկի բաժինը կոնցեպտուալ խնդիրներ ունի և չի ստացվել։ Ճանապարհային հարկ 86. Վստահ չեմ, որ ռեզիդենտ և ոչ ռեզիդենտ բեռնատար մեքենաների համար ճանապարհային հարկ կիրառելը կոնցեպտուալ առումով ճիշտ է (հոդված 186)։ Բանն այն է, որ , ինչպես արդեն նշել եմ վերևում, այս հարկը սիստեմատիկ չէ։ Նման հարկի կիրառումը սերտորեն պետք է կապել այն հանգամանքի հետ, թե ինչպես են վարվում մեր հարևանները։ Այնպես, որպեսզի մեկը մյուսից թրաֆիկ չգողանա։ Բացի այդ վստահ եմ, որ տեղին է խոսել վճարի, այլ ոչ թե հարկի մասին։ 87. 187.2. – ՀՀ-ում չգրանցված բեռնատարների համար հարկման բազա է համարվում ՀՀ մուտքի տևողությունը։ Տնտեսագիտորեն սա սխալ է։ Ինչքան երկար մնան, այնքան մեզ համար լավ։ 88. 186.4. – Անհասկանալի է նաև ըստ մակերեսի գովազդի պարագայում ճանապարհային հարկի կիրառումը։ 89. 188.1. աղյուսակը խայտառակություն է, կոռուպցիայի բուն։ Այդ ո՞վ է կշռելու այդ մեքենաները և ո՞վ է հսկելու։ Ի՞նչու պիտի 90տ մեքենան վճարի 318 հազ դրամ , իսկ 91տ – 603 հազ դրամ։ 90. Անհեթեթ է թվում նաև 189-րդ հոդվածը, որտեղ հայկական մեքենաների համար նախատեսված է հարկ 3 անգամ պակաս։ Հետաքրքիր է, ԱՀԿ հետ խնդիրներ կան, թե՝ ոչ։ 91. Անընդունելի են նաև 191-րդ հոդվածով նախատեսված ճանապարհային հարկի արտոնությունները։ Այսպես, “ճանապարհային հարկի բոլոր տեսակների վճարումից ազատվում են Հայաստանի Հանրապետության պետական և համայնքային կառավարչական հիմնարկները և կենտրոնական բանկը”։ Եվ սա անում է կոռուպցիայի դեմ իբր թե պայքարող կառավարությունը։ Ուրեմն ինչ, բոլոր բեռնատարները պետք պետության հովանու տակ գրանցվե՞ն։ Եվ հետո ԿԲ մասով ի՞նչ արտոնության մասին է խոսքը։ ԿԲ-ն ի՞նչ է բեռնատարներով է փողը տեղափոխում։ Բա ասում ենք մասնավոր բիզնեսը պետք է զարգանա, պետությունը այդտեղից դուրս գա։ 92. 191-րդ հոդվածն ընդհանրապես անիմաստ մտքերի շարան է։ Ասենք նախարարի հրավերով կամ ՏԻՄ հրավերով եկած բեռնատարը ճանապարհային հարկից ազատվում է։ Մ՞իթե կարելի է լուրջ համարել նման հարցադրումները։ Բնօգտագործման վճար 93. Հոդված 197.2. – Ի՞նչու է ռոյալթին կիրառվում միայն մետաղական օգտակար հանածոների օգտագործումը փոխհատուցելու համար։ 94. Հոդված 202.3.3.գ – Ի՞նչու 90 տոկոսը և ոչ թե, ասենք, 98 տոկոսը։ Չ՞է որ մետաղական հանածոները առանց բացառության բորսայական ապրանքներ են։ Կարելի է վստահել պայմանագրային գնին, նկատի ունենալով բորսայական միջազգային գինը։ 95. Բավական կասկածելի է 204—րդ հոդվածով նախատեսված մակերևույթային ջրերի օգտագործման վճարի տրամաբանությունը։ Այսպես, ի՞նչու է ձկնատնտեսական նպատակներով ջրօգտագործումն ամենաթանկը (1 դրամ 1մ3-ի համար)։ Միևնույն ժամանակ 204-րդ հոդվածի 5-րդ կետով 2018-2020թթ բոլոր վճարումները տարեկան 10%-ով թանկանալու են։ Սա ի՞նչով է հիմնավորված։ Սինոպտիկները զեկուցում են կլիմայական փուփոխությունների և Հայաստանի մասով տեղումների ավելացման միտումների մասին։ Նույն մոտեցումներն առկա են ստորերկրյա ջրերի նկատմամբ (հոդված 205)։ 96. 204, 205 և 206 հոդվածներով չի հստակեցվում. արդյոք մակերևույթային և ստորգետնյա ջրերի մասով նախատեսվում է որևէ վճար հիդրոկայանների համար։ 97. Հոդված 207։ Այս հոդվածը, որը վերաբերում պինդ ոչ մետաղական պաշարներին, հստակ չէ, իբրև հարկման միավոր ընդունված է 1 տոննա մարված պաշարը, բայց հոդվածում մեջ բերված 9 աղյուսակներում առկա են չբացատրված, չկապակցված թվեր։ Տնեսագիտական տրամաբանությունը (եթե այն կա) չի շարադրած։ 98. Հոդված 208։ Նախորդ հոդվածում արված դիտողությունն ամբողջությամբ վերաբերում է այս հոդվածին, ինչը վերնագրված է որպես կենսապաշարների օգտագործման բնավճար։ 99. Ռոյալթի։ Հոդված 209։ Բացարձակապես անընդունելի և պտտացնող բանաձև։ Էմպիրիկ օդից վերցրած թվերով։ Պետք է լինի պարզ և ընդունելի սխեմա՝ կոնկրետ հաստատված տոկոս մաքուր հանքանյութի ծավալի (մարված պաշարի) նկատմամբ։ Անշարժ գույք 100. Հոդված 225.1. Անշարժ գույքի հարկ վճարողներ են համարվում կազմակերպություններն ու ֆիզիկական անձինք¬, բացա¬ռությամբ պետական կառավարչական հիմնարկների, համայնքային կառավարչական հիմնարկների, Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի, ինչպես նաև բազմաբնակարան շենքի բնակարանների և (կամ) ոչ բնա¬¬¬կելի տարածքների uեփականատերերի` բազմաբնակարան շենքի uպաuարկման և պահ¬պան¬¬ման համար անհրաժեշտ (այդ թվում` շենքի տակ գտնվող)` ընդհանուր բաժնային uեփա¬կա¬նության իրավունքով այդ սեփականատերերին պատկանող հողամաuի մասով: Ի՞նչու։ Ժամանակն գոնե մի փոքր առաջ գնալ՝ բոլորը պետք է վճարեն գույքահարկը, առանց բացառության։ 101. 228 հոդվածում նախատեսել նոր 2 կետ։ Մեկով մանրամասնել գնահատման մեթոդաբանությունը անշարժ գույքի կադաստր վարող մարմնի կողմից։ Այլապես կարելի է դրույքաչափերը իբր թե նույնը թողնել, բայց անընդհատ բարձրացնել գույքի կադաստրային արժեքը։ Օրենսգրքի 238 հոդվածում 2019թ նման գնահատման մասին խոսք կա։ Իսկ վերջում բերված հավելվածը խնդիր չի լուծում։ Մեթոդաբանության մեջ ոչինչ չկա գույքի շուկայական գների հետ կապված։ Բայց էլի ոչինչ չկա մեթոդաբանության առումով։ Մյուսով պարտավորեցնել պետությանը, որ անշարժ գույքի սեփականատերն իրավունք ունի վեջինից պահանջել կադաստր վարող մարմնի կողմից գնահատման արժեքով գույքի օտարումը (պետականացումը)։ 102. 229 հոդվածը չի կարող իրատեսական լինել առանց անշարժ գույքի ըստ օբյեկտների ամորտիզացիոն ժամկետները նշելու։ 103. 230.1.3., 230.1.7 (վերջին մասը), 230.1.8 (խմբագրել՝ թողնելով միայն եկեղեցական և ծիսական պարա¬գաների արտադրության և իրացման համար օգտագործվող կառույցները), 230.1.13 կետերը բացառել։ Հայաստանյաց առաքելական սուրբ եկեղեցուն նման արտոնություններ տալը մի քանի անգամ կործանել է հայկական պետականությունը։ Այս հոդվածով խաթարվում է նաև սահմանադրության 17-րդ հոդվածը։ Հայ կաթողիկե եկեղեցին կամ ավետարանչական եկեղեցին նման արտոնությունից զուրկ են։ 230.1.7 կետով դրանց կարող են հավակնել միայն “մինչև 1991 թվականը կառուցված Հայաստանի Հանրապետության օրենս-դրութ-յամբ սահմանված դասակարգմանը համապատասխան՝ կրոնական, պաշտամու¬ն¬քային շինու¬ թ¬յուն¬ները”։ 104. Բացառել 230.2. կետը։ 105. Հոդված 233.3. Հստակեցնել ծանուցման մեխանիզմը։ Ի՞նչ է նշանակում կարող են էլեկտրոնային տարբերակով ուղարկել և/կամ ծանուցագիր ուղարկել։ 106. Հոդված 238-ի 4-րդ կետն անընդունելի է։ Ս ա վակխանալիա է։ Կառավարության կողմից գնահատման գործակիցներ սահմանելը նույնն է, ինչ կառավարությանն իրավունք տանք հարկեր սահմանի։ Այն նաև հակասում է գործող սահմանադրությանը։ 107. Ընդհանուր առմամբ անշարժ գույքի հարկումը բաժինը պետք է լուրջ լրամշակվի՝ նկատի ունենալով գույքահարկ/ՀՆԱ ցուցանիշի էական բարձրացումը։ Առանձնապես պետք է հարկել շքեղ առանձնատները՝ որպեսզի շահույթները չափից դուրս չքարանան առանձնատների տեսքով։ Նպատակահարմար է գույքահարկով դուրս գալ ՀՆԱ 1.5-1.8 տոկոսի ցուցանիշի վրա։ Շրջանառության հարկ 108. Հոդված 253.1.։ Պարտադիր չէ, որպեսզի շրջանառության հարկը որակվի որպես շահութահարկին և ԱԱՀ-ին փոխարինող հարկ։ 109. Հոդված 253.3. Ազնիվ չէ։ Չ՞է որ այս օրենսգրքով անհատ ձեռնարկատերերն ու նոտարները ամսեկան 5000 դրամ շահութահարկ են վճարում։ 110. Հոդված 254։ Այն, որ առանցնացնում ենք շրջհարկ վճարողներին՝ լավ է։ Սակայն ըստ իս օրենսգրքում կա լուրջ սխալ։ Բանն այն է, մեր խորին համոզմամբ, միասնական և հավասար հարկային դաշտ ստանալու համար շրջհարկ պետք է վճարեն և ՓՄՁ-երը և խոշորները՝ մինչև հաստատված շեմը (115 մլն է, թե 40)։ Դրանից հետո (նկատի ունենք շեմը), խոշոր ձեռնարկությունն, օրինակ, վճարում է շահութահարկ և ԱԱՀ։ Հետագայում, ԱԱՀ շրջհարկով փոմխարինելու դեպքում, խոշորները կվճարեն շրջհարկ և շահութահարկ։ Ինդ վերաբերում է միկրոբիզնեսին և ընտանեկան ձեռնարկություններին, ապա, որպես կանոն , սրանց հարկումը նպատակահարմար է իրականացնել արտոնագրային վճարների միջոցով։ 111. Հոդված 254։ Անընդունելի է 115-ը 40 դարձնելը։ Նպատակահարմար է բարձրացնել շրջհարկի թիվը։ 112. Հոդված 255։ Մեր առաջարկած մեխանիզմի դեպքում այս հոդվածը (շրջհարկ վճարող համարվելուց դադարելը) ավելորդ է։ 113. Հոդված 258.1. Ի՞նչու աղյուսակում չկա, օրինակ, հյուրանոցային գործունեությունը։ Եթե այն նախատեսված է արտոնագրային վճարներում, ապա դա սխալ է։ 114. Մեր առաջարկած մեխանիզմի կիրառման դեպքում (տես դիտողություն նո.109), հարկ չկա նաև ունենալ 264-րդ հոդվածը (շրջհարկի համակարգի հարկման ընդհանուր համակարգին անցնիելու անհրաժեշտություն չկա)։ Ընտանեկան ձեռնարկատիրության համակարգ 115. Հոդված 267.2. Ընտանեկան ձեռնարկատիրության սուբյեկտ լինելու համար մինչև 18 մլն դրամ շեմը ծիծաղելի է։ 116. Մեր կարծիքով, ընտանեկան ձեռնարկատիրության բաժին պետք չէ։ Պետք է լինի միկրոբիզնես (արտոնագիր), ՓՄՁ (շրջհարկ) և խոշոր (ԱԱՀ + շահութահարկ)։ 117. 271 և 272 հոդվածները՝ վերը նշված պատճառով ավելորդ են։ Արտոնագրային հարկ 118. Մեր խորին համոզմաբ պետք է լինի արտոնագրային վճար։ Արտոնագրային հարկը հիմնականում ընդգրկում է հանրային սննդի ոլորտը, ուղևորափոխադրումները, ավտոտեխսպասարկումը ու ծառայությունների որոշ տեսակներ (վարսավիրանոց, կար, ստոմատոլոգիա, խաղեր և այլն) և այդ իսկ պատճառով հարկվում է բացարձակ թվերով (հիմնականում 1քառմ տարածքի հաշվով՝ տես հոդված 277)։ Եվ ուրեմն սա վճար է։ Սրա հարկման բազան շրջանառությունը չէ։ 119. Հոդված 275- ի 6-րդ կետն ավելորդ է։ 120. Հոդված 275.3.5. – Արդեն ասվել է. ի՞նչ կարիք կա զբոսաշրջությունը մտցնել արտոնագրային հարկի տակ։