«Գլուխս փայտացել է։ Աշխարհի հետ ինձ կապող կապերը կտրվել են»․ Նիկոլայ Գոգոլ

Նիկոլայ Գոգոլը տառապել է մանիակալ-դեպրեսիվ պսիխոզով։ Առաջին նոպան Գոգոլը վերապրել է 1840 թվականին՝ 31 տարեկանում, երբ գտնվում էր Հռոմում։ Երկու տարի անց՝ 1842 թվականին, նոպայի ժամանակ գրված իր նամակներից մեկում նա գրում է․ Ինձ տիրել է ինձ համար արդեն սովորական պերիոդիկ հիվանդությունը, որի ժամանակ ես գտնվում եմ անշարժ վիճակում։ Երբեմն այդ վիճակը տևում է 2-3 շաբաթ։ Գլուխս փայտացել է։ Աշխարհի հետ ինձ կապող կապերը կտրվել են։ Չկա ավելի բարձր կոչում քան ճգնավորի կոչումը։ 1846 թվականին նրա հոգեկան վիճակն ավելի է ծանրանում։ Մինչև կյանքի վերջ տառապել է հոգեկան խորը ճգնաժամ ապրելով։ Որոշ աղբյուրների համաձայն տառապել է շիզոֆրենիայով։ Գոգոլի մոտ արտահայտված են եղել մի շարք ախտանիշներ, ինչպիսիք են՝ տեսողական և լսողական հալյուցինացիաներ, դեպրեսիվ վիճակներ, իպոխոնդրիա, կլաուստրոֆոբիա։ Հայտնի հոգեբույժ Վլադիմիր Ֆյոդորովիչ Չիժը (1855—1922) «Փիլիսոփայական հարցեր և հոգեբուժություն» ամսագրում (1903-1904) ներկայացնում է «Նիկոլայ Գոգոլի հիվանդությունը» վերնագրով հոդված։ Հոդվածում հոգեբուժության տեսանկյունից վերլուծության է ներկայացրել գրողի հիվանդությանը վերաբերող հակասական հարցը։ Չիժի տեսանկյունից Գոգոլի հոգեկան հիվանդության նախապատմությունը արտահայտվել է դեռ վաղ երիտասարդության տարիներին, որը տևել է 10 տարի՝ մինչև նրա կյանքի վերջին օրերը։