Ի՞նչ որոշումներ կարելի է սպասել ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովից և ամփոփիչ հռչակագրից

2023 թվականի հուլիսի 11-12-ը Վիլնյուսում տեղի կունենա ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովը։ Ի՞նչ որոշումներ կարելի է ակնկալել գագաթնաժողովից և ամփոփիչ հռչակագրից, և ինչի՞ վրա պետք է ուշադրություն դարձնել։

Երեքշաբթի և չորեքշաբթի ՆԱՏՕ-ի առաջնորդները Վիլնյուսում կքննարկեն մի շարք կարևոր թեմաներ՝ դաշինքին Ուկրաինայի անդամակցության հայտից և Շվեդիայի մուտքի շուրջ տարաձայնություններից մինչև զինամթերքի պաշարներ ստեղծելու անհրաժեշտությունը և քննարկելու տասնամյակների ընթացքում առաջին համատեղ պաշտպանական ծրագրերը, գրում է Reuters-ը։

Սա կլինի ՆԱՏՕ-ի չորրորդ գագաթնաժողովը Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժումից հետո, որոնցից առաջինը տեղի ունեցավ գործնականում 2022 թվականի փետրվարի 25-ին՝ ռուսական հարձակումից ընդամենը մեկ օր անց։ Դրան հաջորդեցին գագաթնաժողովները Բրյուսելում և Մադրիդում։

Գագաթնաժողովում նախատեսված հանդիպումների և բանակցությունների արտասովոր առատությունը հակադրվում է ՆԱՏՕ-ի ղեկավարների ամենամյա համաժողովների նախորդ ռիթմին և ցույց է տալիս, թե ինչպես է դաշինքի շեմին չոքած պատերազմը ստիպել նրա անդամներին ամրապնդել համագործակցությունը:

Ուկրաինայի անդամակցությունը ՆԱՏՕ-ին

Թվում է, թե ՆԱՏՕ-ի համար գագաթնաժողովի գերիշխող թեման կլինի Ուկրաինայի հետ ապագա հարաբերությունների սահմանումը նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու բազմիցս հնչեցրած ցանկությունների ֆոնին, ով իր երկրի համար դաշինքի հրավեր է ակնկալում ստանալ արդեն Վիլնյուսում:

ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Սթոլթենբերգը հայտարարել է, որ «Կիևը չի ընդգրկվի դաշինքի կազմում, քանի դեռ Ուկրաինայում պատերազմ է», և որ «պաշտոնական հրավեր գագաթնաժողովում չի լինի»։

Այնուամենայնիվ, դաշնակիցները միակարծիք չեն, թե որքան արագ պետք է Ուկրաինային թույլ տրվի անդամակցել ՆԱՏՕ-ին ռազմական գործողությունների ավարտից հետո:

Մինչ Արևելյան Եվրոպայի երկրներն ասում են, որ Կիևին պետք է «դեպի ՆԱՏՕ ճանապարհային քարտեզ» առաջարկել, ԱՄՆ-ն և Գերմանիան զգուշանում են ցանկացած քայլից, որը կարող է դաշինքը մոտեցնել Ռուսաստանի հետ պատերազմին։

Վիլնյուսում հանդիպումից առաջ որոշ երկրներ առաջարկել են Կիևին թույլ տալ «բաց թողնել» այսպես կոչված ՆԱՏՕ-ին անդամակցության գործողությունների պլանը (MAP), որը նախանշում է քաղաքական, տնտեսական և ռազմական նպատակները, որոնք պետք է կատարի թեկնածու երկիրը: Սա այն փուլն է, որով անցել են Արևելյան Եվրոպայի մյուս երկրները մինչև դաշինքին միանալը։

ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Սթոլթենբերգն ասել է, որ «Ուկրաինայի համար միջոցառումների փաթեթ է ներկայացրել, որը ներառում է ՆԱՏՕ-ին անդամակցության գործողությունների պլանի վերացումը», սակայն չի հաստատել Ուկրաինայի արտգործնախարար Դմիտրի Կուլեբայի խոսքերը, ով Twitter-ի իր միկրոբլոգում ասել է, որ «դաշնակիցները եկել են կոնսենսուսի ՆԱՏՕ-ին անդամակցության գործողությունների պլանից հրաժարվելու վերաբերյալ»:

Նման քայլի դիմելով՝ դաշինքի անդամները կարող էին բավարարել պահանջները, որոնք դուրս են 2008 թվականի Բուխարեստի գագաթնաժողովի հռչակագրից այն մասին, որ «Ուկրաինան ի վերջո կդառնա ՆԱՏՕ-ի անդամ»։ Եվ, միևնույն ժամանակ, նրանք կարող էին նաեւ չհայտարարել Կիևին իրական հրավերի մասին և չներկայացնել մուտքի ժամանակացույց։

Հյուսիսատլանտյան դաշինքը նույնպես, ամենայն հավանականությամբ, կգտնի ավելի ուժեղ ձեւակերպում, քան 2008 թվականին՝ ընդգծելու ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու Կիևի հեռանկարները:

Դաշինքի առաջնորդները կարող են համաձայնության գալ եւ հայտարարել, որ «Ուկրաինայի օրինական տեղը ՆԱՏՕ-ում է»՝ կրկնելով Սթոլթենբերգի խոսքերը ապրիլին Կիև կատարած այցի ժամանակ կամ ընդգծելով, որ «անդրատլանտյան անվտանգությունը լիարժեք չի լինի առանց Ուկրաինայի»:

Անվտանգության երաշխիքներ Ուկրաինայի համար

Ակնկալվում է, որ առաջնորդները կքննարկեն անվտանգության երաշխիքները, որոնք Կիևը պետք է ստանա պատերազմից հետո, թեև այդ պարտավորությունները կլինեն երկկողմանի և չեն տրվի հենց Հյուսիսատլանտյան դաշինքի կողմից։

Դրանք, ամենայն հավանականությամբ, կներառեն Կիևին ռազմական և ֆինանսական օգնությունը շարունակելու խոստումը՝ պատերազմի ավարտից հետո Ռուսաստանի նոր հարձակումներից զերծ պահելու համար:

Սթոլթենբերգն ընդգծել է, որ «ՆԱՏՕ-ն, համաձայն իր կանոնադրության 5-րդ հոդվածի, անվտանգության լիարժեք երաշխիքներ է տրամադրում միայն դաշինքի լիիրավ անդամներին»։

Դաշինքի արևելյան թևի ուժեղացում

Առաջնորդները կհաստատեն «պաշտպանության գլխավոր պլանները», որոնք մշակվել են դաշինքի կողմից Սառը պատերազմի ժամանակ, որտեղ մանրամասն նկարագրված են, թե ՆԱՏՕ-ն ինչպես կպատասխանի Ռուսաստանի կողմից ցանկացած հարձակման:

Այսպես կոչված «տարածաշրջանային պլանների» վերածնունդը նշանակում է դաշինքի գործունեության հիմնարար տեղաշարժ։ Այս ծրագրերի հետ մեկտեղ ՆԱՏՕ-ն նաև ուղեցույց է տրամադրում իր անդամ երկրներին զինված ուժերի և նյութատեխնիկական ապահովման արդիականացման վերաբերյալ:

Տասնամյակներ շարունակ Դաշինքը չի տեսել լայնածավալ պաշտպանական ծրագրերի անհրաժեշտություն, բայց քանի որ 1945 թվականից ի վեր Եվրոպայում ամենաարյունալի պատերազմն արդեն մոլեգնում է Ուկրաինայում, հենց դաշինքի սահմանների կողքին, ՆԱՏՕ-ն պատրաստվում է զգուշացնել դաշինքի բոլոր անդամներին, որ բոլոր ծրագրերը պետք է պատրաստվեն, հակամարտությունից շատ առաջ, որը կարող է բռնկվել Ռուսաստանի նման հակառակորդների հետ:

Ինչպես Reuters-ին հաստատել են միանգամից հինգ դիվանագետներ, գագաթնաժողովից մեկ օր առաջ Թուրքիան և մյուս դաշնակիցները համաձայնության են եկել այդ պլանների աշխարհագրությունը որոշելու վերաբերյալ, ինչը թուրքական կողմն արգելափակել է Կիպրոսի այնտեղ հայտնվելու պատճառով։

ՆԱՏՕ-ն նաև նպատակ է դնելու պարզել, թե որտեղ են պահվում արկերն ու զինամթերքը, քանի որ Կիևը դրանք օգտագործում է շատ ավելի արագ, քան արևմտյան երկրները կարող են արտադրել և մատակարարել դրանք:

Միևնույն ժամանակ, դաշնակիցները ցույց կտան, թե ինչպես են նրանք ձգտում իրականացնել Դաշինքի նպատակը, որը համաձայնեցված էր անցյալ տարվա Մադրիդի գագաթնաժողովում՝ մարտական պատրաստության բերել ավելի քան 300 հազար զինծառայողների, նախկին 40 հազարի փոխարեն՝ Ռուսաստանին հակազդելու համար: