ԱՄՆ արտաքին քաղաքականությունը. ինչպես խոչընդոտները վերածել հնարավորությունների․ «Ամերիկայի ձայն»

Քարնեգի հիմնադրամի փորձագետները անդրադարձել են աշխարհում Ամերիկայի փոփոխվող դերին։ Հաղորդում է «Ամերիկայի ձայնը»։

Ի՞նչ արտաքին քաղաքականություն է վարելու Վաշինգտոնը ամերիկյան նոր վարչակազմի օրոք, և ո՞ր ուղին կընտրի Սպիտակ տունը՝ ազատ աշխարհի առաջնորդի կարգավիճա՞կ, թե՞ պրագմատիկ մեկուսացում։

Այս հարցերին պատասխանելու համար Քարնեգի հիմնադրամը՝ Carnegie Endowment for International Peace-ը փորձագետների խումբ է հրավիրել Վաշինգտոն՝ պանելային քննարկման։ Քարնեգի հիմնադրամը մասնավոր ոչ առևտրային կազմակերպություն է՝ վերլուծական կենտրոն, որի գլխավոր նպատակը, ինչպես նշված է հիմնադրամի կայքում, «աշխարհի երկրների միջև համագործակցության խթանումն է»։ Հիմնադրամը ստեղծվել է 1910 թվականին, և մասնաճյուղեր ունի Վաշինգտոնում ու աշխարհի մի շարք այլ մայրաքաղաքներում։ Մինչև վերջերս հիմնադրամը մասնաճյուղ ուներ նաև Մոսկվայում։ 2023 թվականին Մոսկվայի Քարնեգի կենտրոնը Ռուսաստանի արդարադատության նախարարության կողմից ներառվեց «օտարերկրյա գործակալների» ցուցակում և դադարեցրեց աշխատանքը։

«Մեծ փոփոխություններ ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության մեջ. հնարավորություններ և խոչընդոտներ նոր վարչակազմի համար» խորագրով քննարկումը բացել է մոդերատոր Քրիստոֆեր Չիվիսը՝ Քարնեգի հիմնադրամում պետականաշինության ծրագրի ղեկավարը։ Նա ավելի քան քսան տարի աշխատել է ԱՄՆ ազգային անվտանգության, պաշտպանության և դիվանագիտության կառույցներում, ներառյալ՝ Հետախուզության հարցերով ազգային խորհրդում, RAND-ում և Պենտագոնում։

Չիվիսը ներկայացրել է իր և հիմնադրամի գործընկերների հեղինակած զեկույցը՝ ամերիկյան արտաքին քաղաքականության ռազմավարական փոփոխությունների մասին։

Զեկույցի համահեղինակն է Սթիվեն Վերթհայմը՝ պատմաբան, քաղաքագետ, նորագույն պատմության մասին մի քանի գրքերի հեղինակ և ԱՄՆ առաջատար համալսարանների հրավիրյալ դասախոս։

«Զեկույցում առանցքային միտքը ԱՄՆ դերը համաշխարհային ասպարեզում փոխելու անհրաժեշտությունն է։ Ավելի շատ վերլուծաբաններ ու քաղաքական գործիչներ են ընդունում, որ այդ փոփոխությունները հասունացել են։ Դեռ Օբամայի վարչակազմի օրոք խոսվում էր Եվրոպայից Ասիա ռազմավարական ուղղությունը փոխելու անհրաժեշտության մասին՝ կապված Չինաստանի աշխարհաքաղաքական դերի ուժեղացման հետ։ Սակայն գործնական առումով քիչ բան է փոխվել այս տարիների ընթացքում։ Ինչու՞։ Պատմականորեն այնպես է ստացվել, որ մեր ռազմավարական շահերը առչնվում են մոլորակի գրեթե բոլոր տարածաշրջաններին, այլ ոչ միայն Եվրոպային ու Ասիային։ Սա այնպիսի մոնումենտալ փազլ է, որը չի հանդուրժում դատարկ տեղեր։ Շատերը կարծում են, որ մենք պարզապես դատապարտված ենք մնալ համաշխարհային առաջնորդի դերում, և այստեղ արմատապես նոր բան չես մտածի։ Իսկ, այսպես ասած, մի կողմ քաշվելու և ներքին խնդիրների շրջանակում պարփակվելու փորձերը, միևնույն է, կհանգեցնեն մեր միջամտությանը տարածաշրջանային հակամարտություններին, միայն թե դա մեզ վրա ավելի թանկ կնստի բոլոր առումներով»,- ասել է Չիվիսը։

«Քարնեգիում պետականաշինության մեր նախագիծը ուսումնասիրում է հիմնական դրվագները Երկրորդ աշխարհամարտի ավարտից հետո, երբ Միացյալ Նահանգները որդեգրում էր նոր ռազմավարություն։ Նման ճգնաժամային դրվագները մի քանիսն էին, որոնցից հինգը առանձնացրել ենք մեր զեկույցում։ Ուշագրավն այն է, որ ցանկացած փոփոխության հիմնական հակառակորդը Վաշինգտոնի բյուրոկրատական մեքենան էր՝ ներառյալ Կոնգրեսը։ Ընդհանրապես, մարդկանց բնորոշ է իներցիան, ինչ-որ բան փոխելու բնազդային դժկամությունը։ Եվ արտաքին քաղաքականության ոլորտը բացառություն չէ»։

Քննարկման մասնակիցները համակարծիք էին, որ ԱՄՆ նախագահի թեկնածուներին դժվար փորձություն է սպասվում արտաքին քաղաքական ծրագրերի իրականացման հարցում, հատկապես այն ծրագրերի, որոնք փոխում են երկրի շարժման վեկտորը։

«Մենք հրաշալի գիտենք, թե որքան ծանրաշարժ կարող է լինել վաշինգտոնյան բյուրոկրատիան։ Իներցիան հաղթահարելու համար զգալի ջանքեր կպահանջվեն։ Եվ, իհարկե, սկզբունքորեն կարևոր կլինի Կոնգրեսի երկու պալատներում դեմոկրատների և հանրապետականների ձայների հավասարակշռությունը»,- ընդգծել է Բեթ Սաները։